Nhiều lúc nghĩ lại, đôi khi mình cảm thấy ngày đó bản thân thật sự can đảm khi dấn thân vào nghề UX Writing vì lúc đó mình vẫn chưa thực sự hình dung được cụ thể công việc hằng ngày của 1 UX Writer là như thế nào cho đến khi được công ty nhận vào làm. Thực sự mà nói, mình không phải là một người giỏi viết, động lực ban đầu khi đến với UX Writing là mong muốn tìm ngã rẽ chuyển nghề từ Marketing sang Product Design, và đâu đó là vì tò mò, mong muốn thử thách bản thân trước một nghề gần như là còn khá mới tại Việt Nam.
Tài liệu về UX Writing tại Việt Nam thực sự là rất ít, đúng hơn là không có. Lỡ phóng lao thì phải theo lao, nên để làm tốt vai trò của một UX Writer, mình buộc bản thân phải tự tìm hiểu, nghiên cứu và tự học về nghề bằng cách tìm đọc sách nước ngoài và bài viết trên Medium từ những chuyên gia đi trước.
Mình còn nhớ lúc mình join tham gia nhóm UX Writing Vietnam trên Facebook thì cộng đồng cũng chỉ khoảng 100 mấy thành viên, ấy vậy mà chỉ sau 1 năm đã tăng lên gần 3,4k thành viên. Điều đó giống như một tín hiệu đáng mừng cho mình và các UX Writer khác vì giờ có lẽ nghề này đang dần phổ biến và các công ty tại Việt Nam cũng đã bắt đầu quan tâm đến trải nghiệm người dùng trên con chữ nhiều hơn.
Để nói về những khó khăn khi làm nghề, thì nhiều vô số. Có đợt, mình may mắn được gặp gỡ và dùng bữa tối vui vẻ cùng các anh chị và bạn bè làm nghề trong Sài Gòn, đó là buổi gặp mặt đầu tiên từ online sang offline của tụi mình sau những dòng tin nhắn trên Messenger. Tụi mình đã cùng nhau kể lại những tình huống khó đỡ, dở khóc dở cười và rồi nghiền ngẫm những khó khăn trong nghề. Nhờ mọi người, mình cảm thấy không cô đơn trước những khó khăn vì dường như bất kì một UX Writer nào cũng đều sẽ gặp phải.
Content không phải là ưu tiên hàng đầu
Thông thường, mọi người đều nghĩ rằng việc viết nội dung là điều mà ai cũng có thể làm được vì đã được rèn luyện từ bé, nên chỉ cần ngồi trước màn hình máy tính và gõ chữ.
Trong 1 team xây dựng sản phẩm cũng vậy, content cũng chỉ được xem là một phần nên có và vì không yêu cầu kiến thức về code, nên sẽ có đôi lúc, bạn cảm thấy bản thân như đang chơi trò “Fill in the blanks” trên bản thiết kế hoặc lạc lõng giữa các dòng tin nhắn công việc của đồng nghiệp vì vấn đề bạn hỏi hoặc đề xuất ít được quan tâm, chú ý hoặc tệ hơn là bị lãng quên.
Khẳng định vị trí và vai trò của bản thân
Không phải chỉ những bạn mới vào nghề mới cảm thấy khó khi phải khẳng định vị trí và vai trò của bản thân đâu, vì ngay cả mình và những anh chị làm nghề lâu năm hiện nay cũng đã và đang trên con đường đấu tranh để làm được điều đó.
Vậy thì UX Writer nên đứng ở đâu trong một quy trình phát triển sản phẩm? Để biến mình trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi phát triển sản phẩm, bạn hãy nỗ lực rất nhiều để mang lại giá trị. Giá trị được góp nhặt dần qua thời gian chứ không thể một sớm một chiều, nên để giải quyết việc này, sếp mình đã hướng dẫn và khuyên mình hãy tập cách rèn luyện bản thân bằng cách cố gắng để cho ra outcome, đừng quan trọng nó dở hay tốt, là ít hay nhiều. Nếu outcome đó dở tệ thì từ từ chúng ta sẽ vừa làm và tinh chỉnh nó. No problems!
Lập luận và chứng minh
Là 1 UX Writer, bạn không chỉ làm việc với nội bộ team design của mình, mà còn phải giao lưu và thảo luận với các PO, QC, Dev, khách hàng, đối tác hoặc nếu bạn làm trong một công ty startup, bạn có thể phải trình bày với chính Giám đốc hoặc CEO của mình về nội dung mà bạn viết 😅
Các stakeholders thường sẽ là những người rất giàu kinh nghiệm và hiểu sản phẩm của mình hơn bất kì ai, đôi lúc họ cho rằng mình đã “đi guốc trong bụng” người dùng, nhưng không phải sự góp ý hay yêu cầu chỉnh sửa nào cũng đều đúng. Học cách lập luận và chứng minh sẽ giúp bạn bảo vệ được thành quả công việc của mình, cũng như giảm thiểu tối đa yêu cầu chỉnh sửa từ phía stakeholders.
Đôi khi, bạn sẽ không tin rằng mình làm đúng
Mình đã trải qua giai đoạn đó và chắc chắn đâu đó các bạn mới vào nghề cũng sẽ cảm giác như vậy. Đây là hệ luỵ của việc không thể lập luận và chứng minh, bảo vệ những điều mình làm.
Sau nhiều lần chỉnh sửa, nhiều lần bị nhận xét rằng nội dung không hợp lý, không có tính sáng tạo,… bạn sẽ dần cảm thấy những ý tưởng nội dung mình viết không còn là của chính mình nữa và tự biến mình trở thành 1 cỗ máy thông dịch ý tưởng của người khác.
Nhưng bạn biết không, chẳng ai là hoàn hảo cả, kể cả khi mình là 1 UX Writer, mình chưa bao giờ dám nhận mình là kẻ giỏi viết hay thạo nghề 😃 Nếu bạn không giỏi viết, hãy viết thật nhiều. Nếu bạn không kinh nghiệm về hành vi người dùng, hãy đọc thêm sách và các nghiên cứu khoa học,…
Đôi khi người ta quá chú tâm vào từ “Writing” mà quên mất “UX” ở phía trước. Ngại gì mà không tìm lại màu hồng của nghề bằng cách khám phá vài điều thú vị về UX chứ?
Ngắn gọn hay khô khan như một con robot?
“Chỗ này em viết khô khan quá, nghe nó rất máy móc”
“Viết như vậy thì ai viết cũng được, chỉ cần chi UXW ?”
Hoặc với những bạn đã làm content tiếng Anh, chắc cũng từng nghe “Content tiếng anh cũng dễ thôi, chỉ cần viết rồi bỏ vào Google dịch là được”
Đấy là những câu nói mình đã từng nghe rất nhiều khi mới vào nghề.
Hồi ấy, các app mình phụ trách nội dung in-app hoàn toàn là 100% tiếng anh nhưng đối tượng người dùng không phải là dân bản địa, nên yêu cầu chỉ cần viết các cấu trúc dễ hiểu, đúng ngữ pháp và sử dụng từ ngữ đơn giản là được. Đối với một người mới lúc đó, cách an toàn nhất chính là tham khảo các app khác và biến tấu cho nó phù hợp với app của mình. Nhưng cứ mỗi lần đến giai đoạn UAT thì cấp trên luôn bảo mình rằng content không hay, đọc cảm giác khô cứng, không có hồn nên cần phải chỉnh lại, nhưng chỉnh như thế nào thì họ không biết,…
Đó là thất bại đầu tiên của mình về Chứng minh và Lập luận.
Thực ra, bài toán khó của 1 UX Writer là vừa phải viết ngắn mà phải có cảm xúc, thể hiện được Tone & Voice của sản phẩm. Khái niệm hay hoặc dở dành cho 1 nội dung sẽ mang tính chủ quan của cá nhân người đọc nếu không có bất kì một đo lường nào cụ thể. Chính vì vậy, khi ai đó nhận xét nội dung mà bạn đưa ra, trong thời gian ngắn ta cần nhìn nhận sự việc đa chiều, đừng vội chỉnh sửa theo ý người khác mà cần chọn lọc, đánh giá, cách tốt nhất là hãy đem nó đi interview nội bộ hoặc bất kì ai để có được kết quả khách quan nhất bạn nhé.
Phân chia tỷ trọng công việc
Ngoài công việc hàng ngày của một UX Writer, để nâng cao trình độ chuyên môn, chúng ta cần phải dành thời gian cho việc nghiên cứu và học hỏi, chẳng hạn như 30% cho project A, 40% cho project B và 30% còn lại sẽ dành cho việc nghiên cứu, rèn giũa kỹ năng viết bằng đọc và đọc và đọc thật nhiều. Nhưng sự thật là 8 tiếng một ngày vẫn không đủ để giải quyết xong đám task lộn xộn kia.
UXW thường không quan trọng trong các cuộc họp
Bất kể ở vai trò của 1 Designer, 1 UX Researcher hay 1 Developer thì đều cần được loop in vào các cuộc thảo luận về sản phẩm ngay từ đầu. Và UX Writer cũng thế!
Như đã nói trước đó, UX Writer cũng là 1 mắt xích trong chuỗi xây dựng sản phẩm. Nếu có bất kì thông tin nào bị bỏ lỡ sẽ dẫn đến việc đưa ra kết quả không khớp với kì vọng của các bên, tệ hơn hết là ảnh hưởng trực tiếp đến phiên bản sản phẩm sắp tới và toàn bộ tiến trình thời gian đã đề ra.
Dẫu biết rằng, việc thu dọn tàn dư do sai lầm của người khác là khá mệt mỏi, nhưng mình nghĩ rằng đấy cũng là cơ hội tốt để các bên có thể hiểu được giá trị những gì mà mình đã làm ra.
Khi việc chỉnh sửa không còn là của riêng UXW
Đó là rất nhiều những chuỗi ngày đẹp trời, mình rà soát lại nội dung trong file thiết kế và phát hiện ra… nội dung ở nhiều chỗ đã bị thay đổi…
Vì mỗi nội dung được chốt bởi UX Writer đều có sự tính toán rất kĩ lưỡng, nào là số lượng character phù hợp, thông điệp cần truyền tải, tính cách sản phẩm, tông điệu, ngữ cảnh xuất hiện… nên việc một người tự ý chỉnh sửa nội dung đã chốt, mà không có bất kì một lời giải thích cũng giống như việc ai đó đã xâm phạm vào lãnh thổ của bạn mà không xin phép.
Sự thay đổi nằm ngoài tầm kiểm soát trên không những khiến mình khó chịu, mà còn cảm giác giá trị công việc không được xem trọng.
Có một sự thật là mình không gặp quá nhiều vấn đề khi viết, hầu hết vấn đề phát sinh trong việc chỉnh sửa. Việc đó thật khó khăn, mình đã phải ngồi hàng giờ để chọn lọc và tinh chỉnh các ý tưởng và góp ý đến từ những đồng nghiệp nhiệt tình. Hoặc chỉ là để đảm bảo content không bị ai đó tự ý chỉnh sửa…
❤️ Nhắn nhủ: Trên đây là những khó khăn mà khi bắt đầu làm nghề UX Writing mình đã trải qua. Còn bạn thì sao? Hãy comment bên dưới để cùng nhau chia sẻ và thấu hiểu những cảm giác khó tả khi làm nghề bạn nhé!